Bor crna tačka Balkana. Gradonačelnik smiruje: Čistiji vazduh od naredne godine

 

Stariji Borani i danas pamte urbanu legendu po kojoj žene iz ovog grada nisu nosile najlon čarape kako im ih oštar, zagađen vazduh ne bi oparao. Grad nastao na temeljima rudarenja i rudarstva čini se, uvrežio je među lokalnim stanovništvom stav da je život u zagađenoj i nečistoj sredini na ovom prostoru jedini moguć.

Ne možemo, a da se, međutim, ne zapitamo, ima li života na području koje je, prema studiji ,,Unapređenje upravljanja kontaminiranim lokalitetima u Srbiji’’ podložno većem stepenu oboljevanja od svih vrsta malignih tumora u odnosu na ostatak Srbije, kako među muškarcima, tako i među ženama.

Iako, prema ovogodišnjem monitoringu Bor, u odnosu na druge gradove poput Valjeva, Beograda, Smedereva, Niša, ne spada u gradove sa drastičnim povećanjem prekograničnih vrednosti PM 10 i PM 2,5 čestica, ono što zabrinjava jeste sastav tih čestica.

Tokom nedavnog predstavljanja rezultata građanskog merenja vazduha u Srbiji, dr Branislava Matić Savićević iz instituta ,,Milan Jovanović Batut’’ nazvala je Bor crnom tačkom Balkana i konstatovala da ,,u Boru ima problema sa arsenom i kadmijumom’’.

Prema nalazima desk istraživanja ,,Kako živeti na kontaminiranom području’’ koji je izradila Asocijacija za razvoj grada Bora, arsen može uzrokovati širok spektar oboljenja i poremećaja – rinitis, bronhitis, laringitis hipotenziju, aritmije, akrocijanozu, Rajnoov sindrom, mučninu, povraćanje, dijareju, bol u stomaku i hemoragiju, anemiju i leukopeniju, povrede jetre, dermatitis, encefalopatiju, spontani abortus i malu težinu na rođenju.

Neorganski arsen je dokazani humanoidni kancerogen, navodi se u istraživanju.

Kadmijum je, osim za ljude, otrovan i za biljke, životinje i mikroorganizme. Dugotrajna izloženost kadmijumu, čak i u malim količinama, može da ima ozbiljne posledice po zdravlje bubrega, a negativno utiče i na gustinu kostiju, odnosno njihovu krtost pa su učestali prelomi i osteoporeza na područjima kontaminiranim ovim nusproizvodom nastalim od topljenja drugih metala (bakar, cink, olovo) realna pretnja žiteljima Bora i okoline.

Dr Dragana Đorđević sa Instituta za hemiju, tehnologiju i metalurgiju upozorava na to da je proizvodnja bakra od 2010. godine do danas utrostručena, što ,,automatski dramatično povećava i zagađenje vazduha’’.

Ukoliko se, kaže, osim sirove rude, tope i sekundarne sirovine, to znatno usložnjava proces zagađenja vazduha.

Sekundarne sirovine potiču od starih uređaja, elektronike, bele tehnike i šta već tamo tope, a svi ti materijali, pored metala koji se tope sadrže i lakove, boje, razne dodatke koji u sebi nose toksične supstance. Kada se one u prženju emituju u atmosferu, to može biti i na stotine i hiljade toksičnih supstanci, upozorava dr Đorđević.

Siva perspektiva?

Dečija pulmološkinja dr Slavica Vučković je u intervjuu datom neformalnoj borskoj grupi ,,Mladi menjaju’’ izjavila da „suspendovane mikročestice iz zagađenog vazduha vuku za sobom teške metale koji mogu da prodru u najsitnije ogranke disajnih puteva.

Ovi metali se trajno talože u telu i povezani su sa nastankom maligniteta kako pluća, tako i drugih organa, upozorila je dr Vučković.

Uprkos, za domaće pojmove, visokim prosečnim platama u Boru, Marko Vujić iz Centra za ekološku politiku Fakulteta političkih nauka izražava bojazan da će mladi u ovom gradu pre ili kasnije uvideti da u tako zagađenoj sredini za odrastanje njihove dece mesta – nema.

Kada shvate da njihovo dete koje će sa mladim plućima odrastati, koje će se razvijati u takvom okruženju ima šanse od 70% da zaradi ozbiljnu sistemsku bolest, sumnjam da će ijedan mladi bračni par ostati u Boru jer ne postoji naknada koju biste prihvatili za lečenje svog deteta, konstatuje Vujić.

 

 

Daleko više optimizma od prethodnih sagovornika iznosi gradonačelnik Bora Aleksandar Milikić koji najavljuje Boranima čistiji vazduh od naredne godine.

Ubrzano se radi na izgradnji nove topionice – strateški partner je uveliko u izgradnji topionice iz dva razloga: zbog smanjenje uticaja na životnu sredinu i SO2 i povećanja kapaciteta proizvodnje. Mi danas imamo novi dimnjak unutar Zijina koji nikad nije prethodno u istoriji grada Bora izrađen, a ima zadatak da sva ova mala zagađenja koja se dešavaju iz pogona pokupi, preradi i da dobijemo čistiji vazduh, optimističan je Milikić.

Početkom juna je Grad Bor usvojio kratkoročni akcioni plan za smanjenje zagađenja koji, između ostalog, podrazumeva da, kada dođe do prekomernog zagađenja, odeljenje Gradske uprave za ekologiju obaveštava Ministarstvo ekologije, Ministarstvo rudarstva, kao i samog zagađivača.

Valja imati u vidu da za područje Bora i okoline kontrolu obavlja samo jedan inspektor za zaštitu životne sredine.

Ovaj tekst nastao je u okviru projekta „Zagađena istina opasna po zdravlje“ koji Asocijacija za razvoj grada Bora realizuje u okviru inicijative „Građani imaju moć“  koju sprovodi CRTA.